مولتی متر ویکتور VC97 2021 یکی از ابزارهای کاربردی و حرفه‌ای در حوزه الکترونیک است که با قابلیت‌های متنوع خود، امکان اندازه‌گیری دقیق ولتاژ، جریان، مقاومت، ظرفیت خازن، دما، فرکانس و... را فراهم می‌کند. در این آموزش، به‌صورت کامل و مرحله‌به‌مرحله نحوه استفاده از این مولتی‌متر را بررسی می‌کنیم.
نکات ایمنی پیش از استفاده از دستگاه بدین شکل است :
- از اندازه‌گیری ولتاژهای بالاتر از 1000V DC و 750V AC خودداری کنید.
- در ولتاژهای بالای 36V DC یا 25V AC حتماً احتیاط کنید تا از خطر شوک الکتریکی جلوگیری شود.
- در هنگام تغییر حالت سلکتور، پراب‌ها را از مدار خارج نمایید.
- هرگز جریان‌های بیش از 20 آمپر را اندازه‌گیری نکنید.
1-اندازه‌گیری ولتاژ DC و AC — چی هست و به چه دردی می‌خوره؟
ولتاژ (Voltage)، در واقع اختلاف پتانسیل الکتریکی بین دو نقطه از یک مدار برقیه. ولتاژ به زبان ساده، نیروییه که الکترون‌ها رو هل می‌ده تا توی سیم حرکت کنن و جریان برق به وجود بیاد.
ولتاژ دو نوع داره:
ولتاژ DC (مستقیم): همون ولتاژیه که از باتری‌ها و منابع تغذیه مستقیم (مثل آداپتورها یا پاور لپ‌تاپ) دریافت می‌کنیم. جریان در این نوع فقط در یک جهت حرکت می‌کنه.
ولتاژ AC (متناوب): این نوع ولتاژ توی زمان جهتش عوض می‌شه. برق شهری که از پریزها می‌گیریم، نمونه‌ای از ولتاژ AC هست.
📌 چرا اندازه‌گیری ولتاژ مهمه؟
- برای عیب‌یابی تجهیزات برقی و الکترونیکی.
- برای اطمینان از اینکه دستگاه یا مدار، ولتاژ مناسبی دریافت می‌کنه.
- برای بررسی سلامت باتری، منبع تغذیه یا حتی خروجی برق شهری.
با استفاده از این مولتی متر دیجیتال ، می‌تونیم خیلی راحت این ولتاژها رو اندازه‌گیری کنیم و از درستی عملکرد مدارمون مطمئن بشیم. کافی‌ست پراب‌ها رو به دو نقطه مورد نظر وصل کنیم و با چرخوندن سلکتور روی حالت ولتاژ DC یا AC، عدد ولتاژ رو بخونیم.
اندازه‌گیری ولتاژ DC و AC به روش زیر انجام می شود:
- پراب مشکی را به پورت COM و پراب قرمز را به پورت VΩHz متصل کنید.
- سلکتور را روی حالت ولتاژ DC (علامت V⎓) یا ولتاژ AC (علامت V~) قرار دهید.
- پراب‌ها را به دو سر منبع ولتاژ متصل کنید.
- مقدار ولتاژ به‌صورت دیجیتال روی نمایشگر ظاهر می‌شود.
2. اندازه‌گیری جریان DC و AC — دقیقاً چیه و چه کاربردی داره؟
جریان الکتریکی (Current) به حرکت الکترون‌ها در یک مدار بسته گفته می‌شه و یکی از مهم‌ترین کمیت‌های الکتریکیه که در واقع نشون می‌ده چند تا الکترون در هر ثانیه از یک نقطه عبور می‌کنن. جریان هم مثل ولتاژ، دو نوع اصلی داره: جریان مستقیم (DC) و جریان متناوب (AC). جریان DC، مثل اون چیزی که از باتری‌ها خارج می‌شه، فقط در یک جهت حرکت می‌کنه. اما در جریان AC، جهت حرکت الکترون‌ها مرتب عوض می‌شه؛ نمونه‌ی معروفش برق شهریه.
اندازه‌گیری جریان در مدار، کمک می‌کنه بفهمیم که مصرف‌کننده (مثلاً یک موتور یا برد الکترونیکی) چقدر انرژی داره می‌کشه. این اطلاعات برای عیب‌یابی، طراحی و محافظت از تجهیزات ضروریه. مثلاً اگه دستگاهی بیشتر از حد نرمال جریان بکشه، ممکنه باعث سوختن قطعات یا فیوز بشه. مولتی متر ویکتور VC97 جدید با قابلیت اندازه‌گیری دقیق جریان، ابزاری فوق‌العاده برای کنترل وضعیت مدار و جلوگیری از آسیب‌های احتمالیه.
نحوه اندازه‌گیری جریان DC و AC با این دستگاه :
- پراب مشکی به COM و پراب قرمز بسته به شدت جریان، به یکی از پورت‌های mA یا 10A وصل شود.
- سلکتور را روی حالت جریان قرار دهید (DC یا AC).
- پراب‌ها را به‌صورت سری در مدار قرار دهید.
- مقدار جریان روی نمایشگر خوانده می‌شود.
3. اندازه‌گیری مقاومت — مقاومت یعنی چی و چرا اندازه‌گیریش مهمه؟
مقاومت الکتریکی (Resistance) معیاریه برای نشون دادن اینکه یک قطعه یا مسیر تا چه حد در برابر عبور جریان الکتریکی مقاومت نشون می‌ده. واحد اندازه‌گیری اون اُهم (Ω) هست. هرچه مقاومت یک قطعه بیشتر باشه، جریان کمتری از اون عبور می‌کنه. در عمل، مقاومت توی همه‌ی مدارها وجود داره؛ چه در قالب مقاومت‌های جداگانه، چه به‌صورت ذاتی در سیم‌ها و قطعات.
اندازه‌گیری مقاومت کمک می‌کنه بفهمیم که یک قطعه مثل مقاومت، سیم‌پیچ، سنسور یا حتی مسیر روی برد مدار چاپی به‌درستی کار می‌کنه یا نه. برای مثال، اگه یک مقاومت نسوخته ولی مقدارش تغییر کرده باشه، می‌تونه باعث اختلال در عملکرد کل مدار بشه. با مولتی‌متر VC97 می‌تونیم به‌سادگی و با دقت بالا مقدار مقاومت رو اندازه بگیریم و از سلامت قطعات اطمینان حاصل کنیم، مخصوصاً موقع تعمیرات یا بررسی اولیه‌ی مدارها.
نحوه اندازه‌گیری مقاومت توسط مولتی متر ویکتور:
- پراب‌ها به COM و VΩHz وصل می‌شوند.
- سلکتور را روی حالت اهم (Ω) تنظیم کنید.
- دو سر مقاومت را به پراب‌ها متصل کرده و مقدار را مشاهده کنید.
4. بررسی سلامت دیود — دیود چیه و چطور تستش کنیم؟
دیود یکی از قطعات پایه‌ای در الکترونیکه که جریان رو فقط در یک جهت عبور می‌ده و مثل یک «شیر یک‌طرفه» برای برق عمل می‌کنه. کاربرد دیودها بسیار گسترده‌ست؛ از یکسوسازی در منابع تغذیه گرفته تا محافظت در برابر ولتاژ معکوس. اگر دیود خراب بشه، یا کاملاً جریان رو عبور نمی‌ده یا در هر دو جهت اجازه‌ی عبور می‌ده که در هر دو حالت عملکرد مدار به مشکل می‌خوره.
برای همین، تست دیود یکی از مراحل ضروری در عیب‌یابی مدارهاست. مولتی‌متر VC97 این امکان رو به شما می‌ده که به‌راحتی با قرار دادن سلکتور روی حالت دیود و اتصال پراب‌ها به دو سر دیود، از سلامت اون مطمئن بشید. اگه دیود سالم باشه، دستگاه معمولاً مقدار افت ولتاژ حدود 0.6 تا 0.7 ولت رو نشون می‌ده (در حالت مستقیم) و در جهت معکوس باید مقدار "OL" یا عددی بسیار بالا نمایش داده بشه. این روش ساده ولی کاربردی، جلوی خیلی از دردسرهای الکترونیکی رو می‌گیره.
نحوه تست دیود با مولتی متر دیجیتال:
- پراب‌ها را همانند حالت اندازه‌گیری مقاومت متصل کنید.
- سلکتور را روی نماد دیود قرار دهید.
- پراب قرمز به آند و مشکی به کاتد وصل شود.
- ولتاژ افت دیود روی نمایشگر نمایش داده خواهد شد.
5. تحلیل ترانزیستور با تست hFE — چطور از سلامت ترانزیستور مطمئن بشیم؟
ترانزیستور یکی از اجزای حیاتی در مدارات الکترونیکی به شمار می‌ره که نقش تقویت‌کننده یا کلید (سوئیچ) رو بازی می‌کنه. ترانزیستورها به دو نوع اصلی NPN و PNP تقسیم می‌شن و عملکرد درستشون در مدار از اهمیت بالایی برخورداره. اگر یک ترانزیستور ضعیف شده باشه یا دچار خرابی شده باشه، می‌تونه کل عملکرد یک مدار رو مختل کنه.
یکی از روش‌های رایج برای بررسی وضعیت ترانزیستور، اندازه‌گیری ضریب تقویت جریان یا همون hFE هست. مولتی‌متر VC97 با داشتن سوکت مخصوص تست ترانزیستور، این امکان رو فراهم می‌کنه که بدون نیاز به پراب، تنها با قرار دادن پایه‌های ترانزیستور (B, C, E) در جای درست سوکت و تنظیم سلکتور روی حالت hFE، عدد تقویت رو روی نمایشگر بخونیم. این مقدار نشون می‌ده ترانزیستور چقدر جریان پایه (Base) رو تقویت می‌کنه. اگه عدد نشون داده‌شده خیلی پایین یا صفر باشه، احتمال خرابی ترانزیستور بالاست.
این تست سریع و بدون نیاز به تجهیزات جانبی، می‌تونه خیلی از وقت‌ها شما رو از صرف هزینه و زمان اضافه نجات بده.
چگونگی تست ترانزیستور (hFE):
- سلکتور را روی حالت hFE قرار دهید.
- نوع ترانزیستور (NPN یا PNP) را مشخص کرده و پایه‌ها را در سوکت مخصوص دستگاه قرار دهید.
- ضریب تقویت ترانزیستور (hFE) روی نمایشگر نمایش داده می‌شود.
6. اندازه‌گیری ظرفیت خازن — چرا بدونیم یه خازن چقدر ظرفیت داره؟
خازن یکی از اصلی‌ترین قطعات در دنیای الکترونیکه که وظیفه‌ی ذخیره و آزادسازی انرژی الکتریکی رو داره. ظرفیت خازن، که با واحد فاراد (F) سنجیده می‌شه، مشخص می‌کنه که این قطعه چقدر بار الکتریکی می‌تونه ذخیره کنه. خازن‌ها توی فیلتر کردن نویز، تنظیم ولتاژ، زمان‌بندی، و خیلی از عملکردهای حساس دیگه نقش کلیدی دارن.
اندازه‌گیری ظرفیت خازن به‌خصوص زمانی اهمیت داره که بخوایم از سالم بودنش مطمئن بشیم یا بخوایم یه خازن قدیمی یا بدون برچسب رو شناسایی کنیم. با مولتی‌متر VC97، این کار خیلی راحت انجام می‌شه. کافیه سلکتور رو روی حالت خازن (علامت F یا nF) تنظیم کنیم، پراب‌ها رو به دو سر خازن متصل کنیم (ترجیحاً زمانی که خازن از مدار جداست)، و مقدار ظرفیت رو روی صفحه بخونیم.
اگر عدد نمایش‌داده‌شده با مقدار اسمی روی بدنه خازن تفاوت زیادی داشت، یا صفر بود، نشون می‌ده خازن خراب یا نشتی‌داره و بهتره تعویض بشه. این روش، یه ابزار فوق‌العاده برای تعمیرکارها، دانشجوها و حتی علاقه‌مندای الکترونیکه.
اندازه‌گیری ظرفیت خازن:
- سلکتور را روی حالت خازن‌سنجی قرار دهید (علامت F یا nF).
- پراب‌ها به دو سر خازن متصل شوند (در صورت نیاز، خازن را از مدار خارج کنید).
- مقدار ظرفیت روی صفحه نمایش نشان داده می‌شود.
7. اندازه‌گیری فرکانس — چرا دونستن فرکانس سیگنال مهمه؟
فرکانس (Frequency) یکی از مفاهیم پایه‌ای در برق و الکترونیکه که نشون می‌ده یک سیگنال چند بار در ثانیه تکرار می‌شه. واحد اندازه‌گیری اون هرتز (Hz) هست. به‌زبان ساده، اگه ولتاژ یا جریان الکتریکی مثل یک موج در نظر گرفته بشه، فرکانس مشخص می‌کنه که این موج چند بار بالا و پایین می‌ره. برای مثال، برق شهری در ایران فرکانس ۵۰ هرتز داره.
اندازه‌گیری فرکانس توی خیلی از پروژه‌های الکترونیکی، طراحی مدار، بررسی خروجی منبع تغذیه سوییچینگ یا حتی چک‌کردن عملکرد یک ماژول سیگنال‌ساز اهمیت زیادی داره. اگه فرکانس اشتباه باشه، می‌تونه باعث ایجاد نویز، تداخل یا حتی سوختن قطعات بشه.
مولتی‌متر VC97 امکان اندازه‌گیری فرکانس رو هم داره. فقط کافیه سلکتور رو روی حالت Hz تنظیم کنی، پراب‌ها رو به دو نقطه‌ای که سیگنال داریم وصل کنی (مثلاً خروجی یک اسیلاتور یا منبع تغذیه)، و عدد فرکانس رو روی نمایشگر بخونی. این ویژگی، برای تست سیگنال‌های دیجیتال و آنالوگ، یه ابزار فوق‌العاده و دقیق به حساب میاد.
نحوه اندازه‌گیری فرکانس به زبان ساده :
- پراب‌ها به COM و VΩHz متصل شوند.
- حالت فرکانس (Hz) را از روی سلکتور انتخاب کنید.
- پراب‌ها را به منبع سیگنال متصل کرده و مقدار را بخوانید.
8. اندازه‌گیری دما — چطور با مولتی‌متر دمای قطعات یا محیط رو بسنجیم؟
اندازه‌گیری دما فقط مخصوص دماسنج‌های معمولی نیست! در دنیای الکترونیک، بررسی دمای قطعات و محیط یکی از موارد مهم در طراحی، تعمیر و نگهداریه. قطعاتی مثل ترانزیستور، آی‌سی، مقاومت‌های پرتوان یا منابع تغذیه، در حین کار ممکنه گرم بشن و اگر دما از حد مجاز بالاتر بره، باعث خرابی یا کاهش طول عمر اون قطعه می‌شه.
مولتی‌متر VC97 به کمک یک ترموکوپل (سنسور دما) که همراه دستگاه ارائه می‌شه، امکان اندازه‌گیری دما رو فراهم می‌کنه. برای این کار، کافیه ترموکوپل رو به ورودی مخصوص دما در دستگاه وصل کنی و سلکتور رو روی حالت °C قرار بدی. سپس نوک سنسور رو به سطح مورد نظر تماس بدی تا دمای لحظه‌ای اون نقطه روی نمایشگر نشون داده بشه.
این قابلیت، برای بررسی سلامت حرارتی قطعات، تست سیستم‌های سرمایشی، و حتی کاربردهای صنعتی یا آزمایشگاهی بسیار مفیده و یکی از ویژگی‌های جذاب مولتی‌متر VC97 محسوب می‌شه.
نحوه اندازه‌گیری دما:
- ترموکوپل مخصوص را به ورودی دمای دستگاه وصل کنید.
- سلکتور را روی حالت دما قرار دهید (علامت °C).
- سنسور را در محل مورد نظر قرار داده و دما را مشاهده نمایید.
9. تست پیوستگی (بیزر) — سریع‌ترین راه برای پیدا کردن اتصال یا قطعی
تست پیوستگی یا همون بیزر (Buzzer Test) یکی از کاربردی‌ترین قابلیت‌های مولتی‌متره که معمولاً برای بررسی اتصال الکتریکی بین دو نقطه از مدار استفاده می‌شه. توی این حالت، وقتی دو نقطه به‌درستی به هم وصل باشن، مولتی‌متر با یک صدای بوق (بیز) اعلام می‌کنه که مسیر جریان بسته است و مشکلی از نظر قطعی یا پارگی وجود نداره.
از این تست معمولاً برای مواردی مثل بررسی سالم بودن سیم‌ها، تشخیص قطعی روی بردهای مدار چاپی (PCB)، بررسی فیوزها، سوئیچ‌ها یا حتی دنبال‌کردن مسیرهای مخفی در مدار استفاده می‌شه.
برای استفاده از این حالت در مولتی‌متر VC97، فقط کافیه سلکتور رو روی حالت بیزر (علامت دیود یا صدای بوق) قرار بدی، پراب‌ها رو به دو نقطه‌ی مورد نظر بزنی، و اگه اتصال الکتریکی برقرار باشه، دستگاه صدای بوق پخش می‌کنه. این روش، خیلی سریع‌تر از نگاه‌کردن به اعداد نمایشگره و کمک می‌کنه بدون نگاه‌کردن، فقط با شنیدن صدا متوجه اتصال بشی.
تست پیوستگی (بیزر):
- سلکتور را روی حالت پیوستگی (علامت بیزر یا بلندگو) قرار دهید.
- دو نقطه مدار را با پراب‌ها لمس کنید.
- اگر مسیر رساناست (مقاومت کمتر از 50 اهم)، دستگاه بوق می‌زند.
جمع بندی
مولتی متر ویکتور VC97 یک ابزار همه‌کاره، دقیق و قابل اعتماد برای هرکسیه که با برق و الکترونیک سروکار داره — از دانشجویان و تکنسین‌ها گرفته تا تعمیرکارها و مهندسان. قابلیت‌هایی مثل اندازه‌گیری ولتاژ، جریان، مقاومت، ظرفیت خازن، فرکانس، تست دیود و ترانزیستور، سنجش دما و حتی تست پیوستگی، این مولتی‌متر رو به یک همراه همه‌فن‌حریف تبدیل کرده.
با داشتن یک دستگاه VC97 و یاد گرفتن نحوه استفاده از اون، شما می‌تونید خیلی سریع‌تر و دقیق‌تر مشکلات مدارها رو پیدا کنید، قطعات مشکوک رو تست کنید، و پروژه‌های خودتون رو با اطمینان بیشتری پیش ببرید. این آموزش قدم‌به‌قدم هم طراحی شده تا حتی اگه تازه‌کار باشید، بتونید به‌راحتی با این دستگاه کار کنید.
پس اگه دنبال یه ابزار حرفه‌ای هستید که همیشه کنارتون باشه، مولتی‌متر VC97 یکی از بهترین انتخاب‌هاست.
برگرفته از how-to-use-vc97